برنج از قدیمی ترین گیاهانی است که در دنیا کشت شده و مبدأ پیدایش آن آسیای جنوب شرقی بخصوص کشورهای هند و چین می باشد که پس از گندم بیشترین سطح زیر کشت اراضی زراعی جهان را بخود اختصاص و نقش چشمگیری در تغذیه مردم جهان و ایران دارد. در این مقاله کشت برنج در ایران و جهان را مورد بررسی قرار میدهیم ، با ما همراه باشید .
بر اساس آمار منتشره سازمان خوار و بار جهانی میزان سطح زیر کشت، تولید و متوسط عملکرد شلتوک جهان طی سالهای ۱۹۹۱ الی ۲۰۰۷ میلادی مورد مقایسه و ارزیابی قرار گرفته است.
سطح زیر کشت برنج جهان از ۱۶۵۷۷۹ هزار هکتار به ۱۵۱۹۸۸ هزار هکتار بالغ که حدود 7/5 درصد افزایش داشته است .
کشت برنج در ایران
عمده کشت برنج کشور در استانهای گیلان و مازندران می باشد که حدود ۷۰ درصد کل کشت برنج کشور را تشکیل می دهد. استانهای گلستان، فارس، خوزستان، اصفهان، کهکیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری، ایلام، سیستان و بلوچستان، قزوین، زنجان، آذربایجان غربی و شرقی، لرستان، خراسان، کردستان، کرمانشاه و اردبیل در رده های بعدی قرار می گیرند.
طی دو دهه اخیر میزان مصرف سرانه برنج کشور و الگوی مصرف و تغذیه مردم تغییر و مصرف برنج به عنوان یکی از مواد اولیه اصلی و اساسی غذای روزانه وارد سبد خانوار شده بطوریکه مصرف سرانه برنج از ۱۵ تا ۲۰ کیلوگرم به ۳۸تا ۵۰ کیلوگرم افزایش یافته است.
پیشینه و سابقه کشت برنج در جهان
واژه شلتوک ، به دانه برنج همراه با پوست آن اطلاق که از کلمه هندی چلتو ( Chalto) گرفته شده که به انگلیسی Rice puddy و به زبان هندی به آن Arisi گفته می شود .
به انگلیسی rice در فرانسه Riz، در ایتالیا Rizo، در آلمان Ries و در زبان روسی ries نامیده میشود، موطن اصلی برنج در آسیای جنوب شرقی (هند، چین و اندونزی ) می باشد. شلتوک از هند و پرده به تدریج به سایر نقاط جهان راه یافته و کشت برنج که امروزه جز لابنفک حیات میلیونها نفر از مردم سراسر جهان می باشد در چین و هند سابقه هفت هزار ساله و پس از آن در کشورهای تایلند ، فیلیپین ،ژاپن ، ویتنام، کره شمالی و جنوبی ، مالزی و تایوان در آسیای جنوب شرقی سابقه دارد.
پیشینه کشت برنج در ایران
سابقه کشت برنج در ایران به پایان دوره ساسانیان رسیده و گسترش وسيع آن از قرن دهم میلادی به بعد صورت گرفته (تیروفسکی) و برخی نیز معتقدند شلتوک برای اولین بار در زمان خسرو انوشیروان از هند به ایران آورده شده (تقی بهرامی). لائوفرا نیز رونق کشت برنج را به پس از تسلط اعراب در ایران نسبت داده و عقیده دارد در دوره ساسانیان برنجکاری ایران وجود نداشته است.
پروفسور ام جی – میسون عقیده دارد ، کشت برنج در ایران از اوایل قرن اول میلادی شروع شده است ، اگر چه شلتوک در ایران، اوایل قرن اول میلادی کشت میشده ، لیکن گسترش آن در سطح وسیع به احتمال زیاد از قرن ۹ تا ۷ میلادی آغاز گرد. برنج در ایران و جهان به سرعت فراگیر شد .
کشت برنج در استانهای ایران
عمده کشت برنج کشور در استانهای گیلان و مازندران می باشد که حدود 75 درصد کل کشت برنج کشور را تشکیل می دهد. از مرغوب ترین برنجهای که کشت میشود برنج هاشمی است .استانهای گلستان، فارس، خوزستان، اصفهان، کهکیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری، ایلام، سیستان و بلوچستان، قزوین، زنجان، آذربایجان غربی و شرقی، لرستان، خراسان، کردستان، کرمانشاه و اردبیل در رده های بعدی قرار می گیرند. امرزوه برنج در ایران و جهان غذایی کاملا شناخته شده و محبوب است .
منبع : شناخت برنج ایران به قلم مهندس قاسم زمانی