اصطلاحات اولین مرحله کشت برنج گیلانی
در کشت برنج گیلانی اصطلاحات زیادی وجود دارد که هر کدام آنها فرهنگ خاص خودش را نیز یدک کشیده است .
- پورگیری که همان شخم اول است. در قدیم با گـاو و بعضی از جاها به خصوص در غرب گیلان با اسب هم انجام میشد .واکار vâkâr شخم دوم زمین کشاورزی اسـت. در این عمل کلوخهای زمین را کاملاً ریز و خرد میکنند.
- لتزنـی lat zani که همان همـوار کـردن زمـین است تا ریشه نشاء بتواند رشد کند
- دامرده زنی damarde zani هموار کردن بهتر بـا ماله دستی،بعد از لت انجام میشود تا مـابقی نـاهمواری کاملاً مسطح شود و آب بطور یکـسان در مـزارع قـرار گیرد.
- سم پاشی :علف کش در این مرحله علفهای هرز را از بین میبرند. معمولاً کرتها را از آب پر میکنند و سم را به داخل آن به طور یکنواخت به اندازه های کم مـی پاشند . که معمولاً سه روز آب مخلوط با سم در مزرعه میماند. امروزه ک ایمیود ش یی بطور دستافشان گـاه قبـل از نشاء و گاه بعد از آن در زمین ریخته میشود.
- ویجین vijin که بعد از ۲۰ روز از موعـد نـشاء، علفهای هرز را از زمین در میآورند.
دوباره dubâra یا وجین دوم که مابقی علف هـای هرز را به فاصله ۱۰ روز پس از وجین اول از بین نـشاها بیرون میکشند.
در زمین هرچه شخم دوم (واکار) و لت زنـی بیـشتر انجام گیرد، زمین از رشد علفهای هرز مصون میماند
آبیاری نشاها که سـعی مـیشـود، همـواره در زیـر بوتههای برنج تا ارتفاع ۳ ۵ تـا سـانتی متـر آب وجـود داشتهباشد.
برنج برای رشد، همیشه محتاج آب است و مثالی هم برای برنج هست که میگوید: «آنقـدر بـه آب احتیـاج دارم حتی موقع بریدنم ». امروزه به علت پیدایش آفات گوناگون ماننـد کـرم ساقهخوار و غیره مزارع را سمپاشی میکنند.
مراحل آبیاری
در پاییز در کشت برنج گیلانی ،هر سـال افـراد روسـتایی در جـایی جمـع میشوند و از میان خود فردی با تجربه و چابک و مـدبر را جهت اوسوواری ousuvâri یـا میرآبـی انتخـاب و پس از جلسه و امضاء صورتجلـسه شخص را به اداره آبیـاری معرفـی میکنند. این فرد در تقسیم آب و کارهای مربوط بـه آبیـاری دارای قدرت تصمیمگیری است میـرآب معمولاً در قدیم به ازاء هر هکتـار ۲۰ تا ۳۰۰ ریال بسته بـه سـنوات تــورم از مــردم حقــوق دریافــت میکرد و مـدت کـارش یکـسال تمام ـ یعنـی از شـروع شـخم تـا شروع سال بعدی ـ بود.
نهـر کنـی kani nahr ایـن کار دسته جمعی و با مدیریت میـرآب بـرای لایروبـی انجام میشود. سونور sunnur در مواقع کم آبی، میـرآب بـرای جلوگیری از هرج و مرج، روی دهانه نهرها، چـوب یـا تخته با شیارهایی مشخص ـ بسته به میزان زمین ـ نصب و آب را بین کشاورزان تقسیم میکند .
لیه (laye) (نوبت) در مواقع کم آبی، میرآب اجـازه آبیاری به مزارع را به نوبت میدهد و بقیه در این مـدت حق استفاده از آب را ندارند تا نوبتشان برسد
ویژگی زراعی برنج
کشت برنج در ایران به دو صـورت کشت نشائی (احداث خزانه) و کشت مستقیم انجام می شود کـه روش اول در اکثر نقاط کشور مرسـوم بـوده و روش کشت مستقیم بیشتر در جنوب کـشور (در اسـتان خوزسـتان) رواج دارد. نشاء برنج پس از سپری نمودن رشد اولیـه ـ که اندازه آن حدود ۲۵ سانتیمتر رسیده باشد ـ به زمـین اصلی انتقال داده میشود.